The aim of this study was to use results of experimental work to analyse effects of maize irrigation and to quantify basic parameters that are included into exploitation costs of a long-ranged ...self-propelled sprayer, so called typhoon sprinkler. The four-replicate trial was carried out according to a randomised block design in the experimental fields of the Maize Research Institute, Zemun Polje, during the 2002-2008 period. The irrigation was applied in all years but 2004 in which the precipitation sum was sufficient to maintain soil moisture above the predetermined pre-watering soil moisture. According to obtained results, effects of irrigation on grain yields over years varied from to 0.315 t ha-1 to 4.459 t ha-1. Furthermore, the input to output ratio varied over years. The long-term average shows that each tone of a yield obtained by irrigation was loaded by consumed energy of 328 kWh used for the operation of a submersible pump that supplied the typhoon sprinkler with a necessary water amount (555 m3) from a deep well, then with approximately 2 l of fuel necessary for the tractor operation and with 17 hours of labour.
Cilj rada je bio da se na osnovu rezultata eksperimentalnog rada izvrši analiza efekata primene navodnjavanja kukuruza i kvantifikuju osnovni parametri koji učestvuju u strukturi troškova eksploatacije samohodnog rasprskivača velikog dometa tzv. tifon uređaji. Ogled je izveden u periodu 2002-2008, po metodi slučajnog blok sistema u četiri ponavljanja, na eksperimentalnom polju za navodnjavanje Instituta za kukuruz 'Zemun Polje'. U svim godinama je navodnjavano osim u 2004. godini, kada su padavine bile zadovoljavajuće za održavnje vlage iznad nivoa predviđene predzalivne vlažnosti zemljišta. Rezultati pokazuju da je po godinama proučavanja ostvaren različiti efekat navodnjavanja, od 0,315 t ha-1 do 4,459 t ha-1. Takođe, zavisno od godine bio je različit odnos input-a i output-a. U višegodišnjem proseku, svaka tona prinosa dobijena dejstvom faktora navodnjavanja bila opterećena utrošenom energijom od 328 kWh za rad podvodne pumpe, koja je snabdevala tifon uređaj potrebnom količinom vode (500 m3) iz dubinskog bunara, zatim sa oko 2 litre goriva za angažovanje traktora i sa približno 17 časova ljudskog rada.
Variability of pomological and technical properties of fruits of hazelnut cultivars and their dependence on precipitation and air temperature over different phases of vegetation were studied. Average ...results of 19 hazelnut cultivars over 1997-2006 were analyzed. Obtained results infer that it was precipitation that had a direct impact on fruit properties (fruit dimensions, fruit weight, kernel content) of the studied hazelnut cultivars. On the other hand, air temperature had no direct influence on the stated fruit properties, which is in accordance with water and air temperature requirements of hazelnut. .
Izučavana je varijabilnost pomološko-tehnoloških osobina plodova sorti leske u zavisnosti od raspoloživih padavina i temperatura vazduha u različitim fazama tokom vegetacije. Analizirani su prosečni rezultati za 19 sorte u periodu od 1997 do 2006. godine. Dobijeni rezultati ukazuju da su padavine direktno uticale na osobine plodova (krupnoća, masa, sadržaj jezgre) ispitivanih sorti leske. Nasuprot tome, temperature vazduha nisu direktno uticale na navedene osobine plodova. To je u skladu i sa potrebama leske za vodom odnosno temperaturama vazduha. .
null
U ovoj disertaciji je definisan i predstavljen pristup monitoringu poljoprivredne suše (SPEI-based approach to agricultural drought monitoring - ADM-SPEI) u Vojvodini koji objedinjuje više poznatih i ...priznatih metoda i kritičko mišljenje eksperata zasnovano na njihovom znanju i iskustvu i pri tome uzima u obzir lokalne specifičnosti agroklimatskih uslova. Iako je kreiran za područje Vojvodine, predloženi pristup monitoringu poljoprivredne suše baziran na SPEI indeksu opisan je generalno kroz tri faze i pripadajuće korake koji su detaljno opisani i objašnjeni što omogućava da se ADM- SPEI pristup modifikuje i primeni u bilo kojim drugim agroklimatskim uslovima. Predstavljeni pristup baziran je na modifikovanom i široko prihvaćenom i korišćenom Standardizovanom Indeksu Padavina i Evapotranspiracije (SPEI). Ovom modifikacijom SPEI je povezan sa specifičnom kulturom što omogućava da se suša, odnosno uslovi vlažnosti analiziraju individualno za specifičnu ratarsku ili povrtarsku kulturu u agroklimatskim uslovima Vojvodine. Kreiranju pristupa monitoringu poljoprivredne suše prethodilo je istraživanje koje se tiče uticaja referentne evapotranspiracije (ET0) na rezultate SPEI indeksa kako bi se potvrdila polazna pretpostavka da različiti metodi za izračunavanje ET0 u okviru SPEI indeksa daju u nekim slučajevima značajno različite vrednosti indeksa na području Vojvodine. Iz navedenih razloga je važno koristiti metod koji najviše odgovara specifičnom području od interesa. Modifikacija SPEI indeksa, odnosno zamena ET0 sa ETc (potencijalnom evapotranspiracijom kulture) izvršena je uključivanjem ekspertskog mišljenja odnosno intervjuisanjem više stručnjaka različitih ekspertiza iz domena korišćenja i upravljanja vodama u poljoprivredi što je omogućilo da se dođe do grupne odluke koja u najvećoj meri reprezentuje lokalne agroklimatske prilike. U tu svrhu upotrebljen je Analitički Hijerarhijski Proces (AHP metod) kao podrška odlučivanju kako bi se dobile individualne odluke stručnjaka i da bi se u narednom koraku dobila jedna grupna odluka o najpogodnijem metodu za izračunavanje ET0, odnosno ETc. U narednoj fazi predloženog pristupa, prateći dalju proceduru originalnog SPEI indeksa izračunati su klimatski vodni bilansi kultura. Analizom su obuhvaćeni podaci sa devet meteoroloških stanica na području Vojvodine, kao i jedanaest ratarskih i povrtarskih kultura. Zatim je statističkim metodama odabrana odgovarajuća teorijska distribucija za koju je potvrđeno najbolje slaganje sa empirijskim vrednostima klimatskog vodnog bilansa kultura i u narednom koraku dobijen modifikovani SPEI povezan sa specifičnom kulturom (agricultural drought SPEI - AD-SPEIcrop). Pristup omogućava i direktnu transformaciju indeksa u vrednosti klimatskog vodnog bilansa kulture, odražavajući potrebe useva za vodom. Sagledavanjem suše i sa tog aspekta omogućava analizu mogućnosti sistema za navodnjavanje u borbi protiv suše. U sledećoj fazi izvršena je validacija predloženog pristupa sa više različitih aspekata koji podrazumevaju: ispitivanje povezanosti indeksa sa prinosima kultura, kako na lokalnom nivou opština tako i na nivou cele teritorije Vojvodine; poređenje stepena slaganja sa prinosima kultura u odnosu na originalni indeks SPEI; komparaciju sa opšte priznatim i prihvaćenim indeksima suše (SPI, SPEI i SC-PDSI); i povratnu informaciju od strane eksperata. Bazirajući se na dobijenim rezultatima u fazi validacije može se zaključiti da predloženi pristup monitoringu poljoprivredne suše na području Vojvodine baziran na SPEI indeksu može biti uspešno primenjen i sa dobrim performansama, odnosno da indeks AD-SPEIcrop, dobijen kao rezultat ovog pristupa, predstavlja adekvatan pokazatelj poljoprivredne suše na području Vojvodine.
Osnovni cilj istraživanja je razvoj metodologije za okvirno vrednovanje uticaja režima padavina na retencioni kapacitet sliva i upravljanje vodama. Formulisana je originalna jednačine za indikator ...retencionog kapaciteta neizučenog sliva, u funkciji kratkotrajnih jakih kiša i prirodnih karakteristika čiji je uticaj na brzinu i količinu oticaja sa sliva moguće nedvosmisleno kvantifikovati.Ovo je omogućilo vrednovanje indikatora retencionog kapaciteta sliva, lociranje i procena uticaja različitih mera na vrednost indikatora, kao i procenu uticaja predloženih mera na sintetičke jedinične hidrograme. Praktičnost metodologije se ogleda u efikasnosti sagledavanja uticaja predloženih mera, donošenju odluka o njihovoj lokaciji na slivu i primeni. Na ovaj način, dobijen je koristan alat za dobijanje informacija od značaja za donošenje odluka u sektoru voda i ostalim sektorima.
Proizvodnja mladog krompira u Srbiji je značajna zbog obezbeđenja ove izuzetno cenjenei delikatesne namirnice u periodu od aprila do juna kada je u ponudi na tržištu malo drugogsvežeg povrća. Osim ...toga cena mladog krompira je uglavnom visoka, pa je značaj i po osnovuprofitabilnosti ove kulture velik. U periodu 2004-2006. godine ispitivan je efekat malčovanja polietilenskom folijom i neposrednog pokrivanja biljaka sa i bez noseće konstrukcije, kao i kombinacija ovih specifičnihagrotehničkih mera na ranostasnost, prinos i komponente prinosa i kvalitet mladog krompira kodranih sorti Cleopatra i Riviera. U cilju rešavanja postavljenog zadatka sprovedeno je istraživanje,na lokalitetu južno bačkog okruga (Begeč), postavljen je dvofaktorijalni ogled po split plot planuu pet ponavljanja. Ispitivane agrotehničke mere i njihove kombinacije značajno su uticale na ranostasnost iprinos mladog krompira. Formiranje tržišnih krtola (krtole veće od 28 mm) bilo je za 10-15 danaranije u odnosu na kontrolnu (nepokrivenu) varijantu. Najveći prinos u trogodišnjem istraživanjupostignut je na varijanti agrotekstil+niski tunel (40,07 t/ha). U odnosu na kontrolnu varijantu,prinos je bio veći za 19% (u prvoj godini za 22%, drugoj za 16%, dok je u trećoj godini prinos bioveći za 18%). Najveći broj krtola mladog krompira, u trogodišnjem istraživanju, ostvaren je na kontrolnoj varijanti (9,43), stim što je udeo tržišnih krtola (krtole veće od 28 mm) na kontroliiznosio 89% naspram 95% ostvaren na pokrivenim varijantama. Riviera je ostvarila veći brojkrtola po biljci u odnosu na Cleopatru. Ispitivane agrotehničke mere uticale su na povećanje mase krtola po biljci. Najveća masakrtola po biljci u trogodišnjem ogledu ostvaren je na tretmanima agrotekstil+niski tunel (853,17g) i malčovanje+agrotekstil+niski tunel (850,17 g), dok je najmanja masa zabeležena nakontrolnoj varijanti (640 g). Sorta Riviera je ostvarila značajno veću masu krtola u odnosu naCleopatru. Ispitivani tretmani su ostvarili veću prosečnu masu jedne krtole za 52% u odnosu na kontrolnu varijantu. Ispitivani tretmani značajno su uticali i na kvalitet mladog krompira; odnosno na povećanje sadržaja suve materije, skroba, vitamina C, celuloze i pepela u krtolama, a na smanjenje sadržaja šećera i nitrata.
Five sunflower hybrids (Sremac, Oliva, Cepko, NS-H-111, and Sumo 2 OR) were grown in 2010 and 2011, on experimental fields of the Institute of Field and Vegetable Crops Novi Sad - Rimski Šančevi, and ...experimental fields of the Agricultural Service Zrenjanin. Laboratory tests were conducted at Laboratory for Seed Testing of the Institute of Field and Vegetable Crops Novi Sad, and Biochemical Laboratory of the Faculty of Agriculture, University of Novi Sad. The aim of this research was to determine whether seed material from the same locality and the same field lot changes quality during seed processing, i.e. dividing seed lot into fractions, and additionally whether this type of seed processing affects seed yield, seed yield components, oil yield, and oil content of the selected sunflower hybrids. The aim was also to determine if missing primary root in sunflower seedlings results in statistically significant decrease of seed and oil yield, and establish how it influences sunflower yield components. The following traits were examined: seed germination and vigour, enzymatic activity, field emergence, dry matter accumulation (in plant organs and in the whole plant), stem height, head diameter, seed yield, 1000 seed mass, oil content and oil yield. Statistical analysis of data was performed by analysis of variance of the trifactorial trial using the split-plot design model. Table of analysis of variance shows the probability of significance of differences by F-test, and based on the participation in the treatment sum of squares, percentage ratio of each factor was calculated in the total variability. LSD values at 1 and 5% were computed to compare differences between treatments of the observed factor. Correlation dependence between the observed traits was determined. Results of the analysis of variance showed a highly significant participation of the main factors (year, locality, seed fraction, type of seedling), and their mutual interactions for the majority of the examined traits. Year and locality had the highest effect on the value of the examined traits. Seed fraction had highly significant effect on seed germination, emergence, dry matter accumulation, seed yield, and oil yield. Type of seedling had a highly significant effect on the enzymatic activity, seed yield, oil content, and oil yield.
Analiza ishrane je urađena na uzorcima 16 populacija vrste Bufo bufo, saukupno 356 adultnih jedinki. Od toga 8 uzoraka pripada podvrsti B.b. bufo-populacija sa 158, a 8 uzoraka B.b spinosus ...populacija sa 198 jedinki. Za analizuishrane je korišćen i uzorak od 150 primjeraka, tek metamorfoziranih jedinki.Uzorci populacija su prikupljeni sa teritorije Srbije i Crne Gore. Ishranu ispitivanihpodvrsta roda Bufo, na svim lokalitetima čine jedinke plijena isključivo predstavniciInvertebrata. Kod obje podvrste dominantan plijen su pripadnici reda Coleoptera iHymenoptera kod B.b. spinosus(70,05%,16,92%), kod B.b. bufo(59,69%, 22,61%).Multivarijantna analiza urađena na ukupnom uzorku pokazujeda postoji statističkiznačajna zavisnost ispitivanih morfoloških karaktera žaba i promjenljivemorfologije plijena. Korespodentna analiza je pokazala da jedinke obje podvrstepreferiraju sličan plijen samo što je učestalost tog plijena različita po podvrstama ipolovima. Kod tek metamorfoziranih jedinki Anura na oba lokaliteta prisutan je istiplijen sa malim procentualnim razlikama. Prisustvo relativno visokog procentaChironomidae ukazuje da ove jedinke nisu u potpunosti prešle na terestrični načinživota. Dok prisustvo visokog procenta familija Formicidae i Byrrhidae ukazuje na ishranu kojoj inače teže pripadnici vrste B. bufo, prelaskom na terestrični načinživota. Vrijednosti širina trofičkih niša (BA) po podvrstama pokazuju da je podvrsta B.b. spinosus(B1A=0,15) imala neznatno manju vrijednost u odnosu na podvrstuB.b. bufo (B1A=0,16) , što ukazuje na to da su pripadnici obje podvrste imaleprilično ujednačenu ishranu. Na osnovu taksonomije plijena zabilježeno je veomavisoko preklapanje niša ishrane između podvrsta (95%). Veoma su oskudniliteraturni podaci o ishrani ove dvije podvrste, što podatke i rezultate ovog rada činiposebno vrijednim.
Učestale smene veoma vlažnih i izuzetno sušnih perioda mogu prouzrokovati značajne negativne posledice na poljoprivredu, životnu sredinu, ekonomiju i na društvo u celini. Strogi zahtevi ...poljoprivredne proizvodnje i specifičnosti agroklimatskih uslova i samog područja Vojvodine čine ga veoma vulnerabilnim na pojavu viška ili manjka vode. Jasnije sagledavanje vremenske i prostorne pojave viška i manjka vode i procena rizika od njihove pojave moglo bi dovesti do preduzimanja odgovarajućih mera pripreme i ublažavanja negativnih posledica i pre pojave hazardnog događaja. U ovom radu su kreirane metodologije na osnovu kojih su izvršene procene rizika od suficita i deficita vode na melioracionom području Vojvodine. Procene rizika dobijene su kombinacijom procena ranjivosti i procena hazarda, a baziraju se na identifikaciji ključnih faktora koji utiču na pojavu suficita i deficita vode, na njihovoj analizi i adekvatnom vrednovanju i uz korišćenje geografskog informacionog sistema. Ključni faktori su odabrani na osnovu njihovog uticaja na samu pojavu ili na ublažavanje efekata suše ili pojave viška vode, na osnovu dostupnosti podataka i na osnovu istraživanja brojnih autora. Vrednovanje faktora ranjivosti je izvršeno objektivnom metodom entropije. Analize hazarda su izvršene savremenim hidrometeorološkim stohastičkim metodama koje sveobuhvatno sagledavaju opasnosti od pojave suše ili viška vode. Rezultati procena ranjivosti, hazarda i rizika su dobijene korišćenjem geografskog informacionog sistema u vidu karata. Metodologije na osnovu kojih su u ovom radu sprovedene procene rizika od suficita i deficita vode na melioracionom području Vojvodine, omogućavaju stvaranje uslova za podizanje pripravnosti na pojavu ekstremnih hidrometeoroloških događaja, unapređenje planiranja meliorativnih mera kao i izbor i donošenje optimalnijih odluka vezanih za upravljanje i ulaganje u meliorativne sisteme, a sve u skladu sa načelima i principima održivog razvoja poljoprivrede, vodoprivrede i melioracija.
Istraživanja su sprovedena na jedanaest genotipova šećerne repe (Beta vulgaris ssp. vulgaris, L., označeni brojevima 1-11) koji su u poljskim uslovima ispoljili razlike u opservacionom testu nivoa ...tolerantnosti prema suši (visoko, srednje i nisko tolerantni). U prvom delu eksperimenta biljke su gajene u polukontrolisanim uslovima, u stakleniku u supstratu koji je bio mešavina zemlje i peska. Biljke su svakodnevno zalivane tokom 90 dana, nakon čega je izazvan vodni deficit prestankom zalivanja, dok je kod kontrolnih biljaka zalivanje nastavljeno. Pet dana po prestanku zalivanja analizirani su parametri koji bi trebalo da ukažu na genotipske razlike u smislu tolerantnosti prema nedostatku vode. Utvrđen je sadržaj vode/suve materije u zemljištu i u biljnim tkivima (koren stablo i list). Lisna površina i koncentracija pigmenata hloroplasta su ustanovljeni kod kontrolnih biljaka s ciljem utvrđivanja genotipskih specifičnosti. Osim toga, mereni su parametri fluorescencije hlorofila (F0, Fm, Fv, Fv/Fm i t1/2) kako bi se utvrdio efekat stresa izazvanog nedostatkom vode na inhibiciju transporta elektrona kroz PSII, i koncentracija slobodnog prolina, amino kiseline koja se nakuplja u uslovima stresa. U drugom delu eksperimenta ovi genotipovi su testirani u kontrolisanim, in vitro uslovima gajenja. Aksilarni izdanci su gajeni na podlozi za mikropropagaciju sa 0 (kontrola), 3 i 5% polietilen glikola (PEG 6000) pune četiri nedelje, a potom su vršene analize. Utvrđena je sveža masa izdanaka, sadržaj suve materije i koncentracija slobodnog prolina. U trećem delu eksperimenta upoređene su razlike u ekspresiji 13 kandidat-gena, koji su povezani sa reakcijom biljaka na uslove stresa, posebno suše, u listovima biljaka gajenih u polukontrolisanim uslovima. Biljke izložene stresu u polukontrolisanim uslovima gajenja su u proseku imale oko tri lista manje, za četiri procenta veći udeo suve materije i sedmostruko veći sadržaj prolina. Koncentracija prolina u listovima je bila viša u uslovima nedostatka vode u polukontrolisanim uslovima kod svih genotipova, a posebno kod nekih iz slabo tolerantne (2, 6) i visoko tolerantne (4) grupe. U in vitro uslovima usled tretmanom PEG-om smanjila se ukupna suva masa i više nego prepolovio broj aksilarnih izdanaka. PEG u koncentraciji od 3% je doveo do povećanja ukupne sveže mase, a koncentracija prolina se povećala se porastom koncentracije PEG. Koncentracija prolina u uslovima stresa je kod oba eksperimenta bila značajno povećana u odnosu na kontrolu i to u in vitro uslovima šest puta, a u polukontrolisanim uslovima u stakleniku šesnaest puta u odnosu na odgovarajuće kontrole. Povećanje sadržaja prolina u biljkama gajenim u polukontrolisanim uslovima je bilo tri puta veće u odnosu na eksperiment sa PEG-om. Koncentracija slobodnog prolina, kao jedan od potencijalnih parametara - pokazatelja tolerantnosti genotipova šećerne repe prema suši, je adekvatniji od ukupne suve mase. Rezultati su pokazali da je test u in vitro uslovima (posebno tretman 3% PEG-om) efikasiji za ocenu tolerantnosti prema suši od eksperimenta u polukontrolisanim uslovima. Grupisanje genotipova prema nivou tolerisanja nedostatka vode na osnovu koncentracije prolina ustanovljene u ekperimentu in vitro dalo je isti rezultat kao i opservacioni test u poljskim uslovima. Utvrđene su promene u ekspresiji kandidat-gena u uslovima suše u odnosu na kontrolu, a ustanovljene su i razlike između genotipova. Jedan od analiziranih kandidat-gena može da posluži za dalji razvoj markera. Ovi rezultati mogu da se primene u procesu oplemenjivanja šećerne repe koje je usmereno na povećanje tolerantnosti prema ovom abiotičkom činiocu.
